Gelliswick i Sandy Haven Un o deithiau Cymdeithas Edward Llwyd Alan Williams oedd yn arwain ein taith heddiw, un oedd o am wneud llynedd ond roedd y tywydd gwlyb wedi achosi iddo ail drefnu er mwyn ein diogelwch. A dyma heddiw oedd y wobr am i ni fod mor amyneddgar am flwyddyn gron. Diwrnod sych a chynnes gydag awel ysgafn o’r môr. Braf iawn oedd bod yn sir Benfro ar ôl wythnos hir!. Cyn i ni ddechrau roedd Mal wedi dweud bod teulu ein ffrind diweddar Gareth Beynon wedi rhoi ei lyfrau Cymraeg iddo er mwyn i ni gyd cael ein dewis. Roedd hyn yn beth arbennig o dda iddyn nhw wneud, cyfle i ni roi rhywbeth ar ein silff lyfrau er cof am ffrind annwyl. Dw i’n siŵr bydd nifer o deithiau’r dyfodol yn tarddu o’r llyfrau. Diolch yn fawr iddyn nhw. Y man cyfarfod oedd y maes parcio ym Mae Gelliswick ar ochr ogleddol y Cleddau ac roedd 13 o aelodau ar y daith. O’m blaenau ni roeddem yn gallu gweld glanfa enfawr y South Hook Terminal a thancer olew yn aros yn amyneddgar wrth ei hochr yn cael ei odro’n sych o nwy o Kuwait. Dechrau ar y daith a chyn dim roeddem yn cerdded o dan strwythur y lanfa - dim barbeciws yn fan hyn os gwelwch yn dda!. Wrth feddwl am yr holl sôn am ynni glân y dyddiau yma tybed pa bryd bydd yr holl ddiwydiant ar lannau’r Cleddau’n diflannu? Golygfeydd gwych tuag at Benrhyn Dale a’r clogwyni’n llawn lliwiau blodau’r tymor. Llawer glwstwr o Glustog Fair efo’r rhan ar ochr y môr wedi cael ei losgi gan y gwyntoedd. Gwrychoedd crebachlyd o’r Ddraenen Wen wedi ei orchuddio gan we a lindys i’w weld ym mhob man yn cysgu’n sownd ar ôl llenwi eu boliau ar y dail diflanedig. Sandy Haven yn dod i’r golwg rŵan a phawb yn ddiolchgar i bwy bynnag oedd wedi gosod tri bwrdd yno i ni. Pan dw i’n dweud ‘gosod’ nid yw hynny yn golygu bod lliain wen arnyn nhw wrth gwrs, dim ond bod y byrddau yno! Mwynhau distawrwydd y traeth wedyn gyda hyd yn oed y llanw heb ddigon o frys i gilio, dŵr clir a’r gwymon oddi dano yn wyrdd llachar. Ychydig iawn o gychod oedd yma, pob un yn aros yn amyneddgar am y fordaith nesaf. Doedd dim mwy na 13 o bobl o gwmpas, pob un yn aelod o Gymdeithas Edward Llwyd. Ond roedd rhaid mynd ymlaen a dyma ni yn gwneud ein ffordd ar lôn gul yng nghanol awr frys yr ardal. Llawer gwaith roedd rhaid anadlu i mewn i osgoi cael ein taro gan ddrychau ystlys. Cyrraedd pentref Herbrandston a phicio i mewn i weld yr eglwys sydd yn amlwg yn cael ei edrych ar ei hol gan y pentrefwyr. Un peth nodedig am yr eglwys a’r pentref yw’r ffaith nad oes cofgolofn ar gyfer y Cyntaf na’r Ail Ryfel Byd. Y rheswm yw nad oedd y pentref wedi colli un o’i bentrefwyr yn yr un na’r llall. Un o ddim ond dau yng Nghymru sydd wedi bod mor ffodus. Tipyn o daith ar ochr y ffordd fawr ond ar y trac beicio cyn gwneud ein ffordd i lawr y cwm ac yn ôl at y ceir. Wyth ohonom ni yn aros yn amyneddgar am y pump olaf. Yn ôl pob sôn roedd ryw goeden wedi trio sibrwd rhywbeth yng nghlust Eirian ond doedd o ddim wedi deall yn iawn beth oedd y neges. Bydden ni byth yn gwybod! Diolch yn fawr i Alan, a Jackie mae’n siŵr, am fod mor benderfynol o gynnal y daith yma. Taith bleserus dros ben a chwmni da – fel arfer. Diolch i bawb! Geirfa Am flwyddyn gron – for a whole year Ochr ogleddol – the north side Glanfa – wharf, jetty Godro’n sych – to milk dry Ynni glân – clean energy Clogwyn – cliff Blodau’r tymor – the season’s flowers Clwstwr – clump, cluster Clustof Fair – thrift Gwrychoedd crebachlyd – stunted bushes Draenen wen – hawthorn Gorchuddio – covered We – web Lindys – caterpillars Cysgu’n sownd – fast asleep Boliau – stomachs Diflanedig – disappearing Gosod – to place or to lay Heb ddigon o frys – without enough of a hurry Cilio – to retreat Gwymon – seaweed Oddi dano – underneath Gwyrdd llachar – bright green Mordaith – voyage Awr frys – rush hour Anadlu i fewn – to breathe in Drychau ystlys – wing mirrors Peth nodedig – a notable thing Yr un na’r llall – the one or the other Yn ôl pob sôn – by all accounts Sibrwd – whisper* *Don’t worry – if you weren’t with us you wouldn’t understand this!